Rammstein (2)

De vraag is natuurlijk of Rosenrot een eenmalige flirt van Rammstein met Goethe is geweest. Ook deze vraag kan ontkennend beantwoord worden. Goethe-rockers zullen in het nummer Dalai Lama dat is uitgebracht op het album Reise, Reise onmiddellijk het gedicht Erlkönig herkennen. Met dit verschil dat vader en zoon niet op een paard maar in een vliegtuig zitten. Oorspronkelijk zou het nummer ook Erlkönig gaan heten als hommage aan Goethe maar daar is later vanaf gezien.
Vergelijk eens de volgende twee eerste coupletten:

Goethe:
Wer reitet so spät durch Nacht und Wind?
Es ist der Vater mit seinem Kind;
Er hat den Knaben wohl in dem Arm, 
Er faßt ihn sicher, er hält ihn warm.

Rammstein:
Ein Flugzeug liegt im Abendwind
An Bord ist auch ein Mann mit Kind
Sie sitzen sicher, sitzen warm
Und gehen so dem Schlaf ins Garn

Goethe laat vervolgens een elfenkoning op het toneel verschijnen die probeert het kind te verleiden met hem mee te gaan. Bij Rammstein is het de koning van de wind die verschijnt. Ook bij Rammstein probeert de koning het kind over te halen:

Aus den Wolken tropft ein Chor
Kriecht sich in das kleine Ohr
Komm her, bleib hier
Wir sind gut zu dir
Komm her, bleib hier
Wir sind Brüder dir

Het kind probeert in beide gevallen zijn vader te overtuigen dat er een koning verschenen is:

Goethe:
Mein Vater, mein Vater, und hörest du nicht,
Was Erlenkönig mir leise verspricht?

Rammstein:
Hörst du denn Donner nicht
Das ist der König aller Winde
Er will mich zu seinem Kinde

Helaas is het in beide gevallen te laat nog iets aan de situatie te doen. Uiteraard loopt het dan zowel bij Goethe als bij Rammstein erg slecht af: het kind sterft in de armen van de vader...
Het is prachtig om te beluisteren hoe naadloos Rammstein Goethes thematiek laat aansluiten bij hun muziek!

Wijn (2)

Het blijft fascinerend te zien hoe citaten op zich uit hun verband gerukt kunnen worden. En zeker als het gaat om de vraag of Goethe nu wel of geen alcoholist was. Een goed voorbeeld is het citaat:

"Wenn man Wein getrunken hat,
weiss man das Rechte."

Het citaat wordt veelal uit Eckermanns Gesprekken Met Goethe gehaald, het meest legendarische boek over het leven van Goethe.
Opvallend is dat het citaat in de Nederlandse editie niet voorkomt. Het jaar 1828 start in deze editie pas halverwege juni terwijl het citaat op 11 maart 1828 is gedateerd. Wijndrinkend Nederland kan, zonder Nederlandstalige bron, al makkelijk concluderen dat Goethe een verstokte drinker is geweest die onder invloed van alcohol zijn werken tot meesterwerken kon maken.
De Duitstalige editie geeft gelukkig meer duidelijkheid. Het gesprek waar het citaat uitkomt handelt over productiviteit bij schrijvers. Eckermann geeft aan dat als hij bij bepaalde gecompliceerde toestanden niet tot een besluit kan komen, enkele glazen wijn drinken een probaat middel is.
Goethe ontkent de juistheid niet van deze woorden. De waarheid echter, zegt Goethe, is echter als een diamant die niet naar een kant straalt maar naar vele. Dan volgt het citaat maar laat daarop volgen dat wijn weliswaar productiviteit scheppende krachten bezit maar dat alles ook op het tijdstip en en de toestand aankomt en dat wat het een een tot nut is, de andere juist schaadt. Er liggen, zegt Goethe, ook productief makende krachten in de slaap even als in het water of in de atmosfeer. De frisse lucht in het vrije veld, is de eigenlijke plaats waar we thuis horen. Het is daar waar we de kracht en de productiviteit zouden moeten vinden.
Wijze woorden de oude man. Maar ik kan me ook levendig voorstellen dat hij graag in het vrije veld was... met een goede fles wijn.

Wijn

Inmiddels ben ik ervan overtuigd dat Goethe geen koffieliefhebber was. Maar wat dronk de goede man dan wel graag?
Een korte blik in de boeken wijst al snel uit dat wijn een van zijn lievelingsdranken was. En daarbij alle bijbehorende vragen: was Goethe alcoholist? Hoeveel dronk hij? Hoe laat nam hij zijn eerste drankje?
In het hilarische boekje 'Liebte Goethe Junges Gemüse' van Werner Bockholt wordt berekening gemaakt over het aantal flessen wijn dat Goethe in zijn leven gedronken heeft. Boekholt komt uit op 31.207 flessen. Maar wel met een slag om de arm omdat het lastig blijft in te schatten hoeveel flessen hij tijdens de legendarische
nachtelijke drinkgelagen met hertog Karl August achterover sloeg. Ook is het bekend dat hij tijdens zijn verblijf in Italië zijn wijn verdunde met water.
Het lijkt haast onvoorstelbaar hoe je met meer dan 31.000 flessen achter de kiezen toch ruim 82 jaar oud worden kunt.

Koffie (4)

Het blijft een uitdaging uit te zoeken wat Goethe nu werkelijk van koffie vond. Zo schrijft de Pharmazeutische Zeiting dat Goethe een ware koffie liefhebber was. Maar deze online krant heeft zich er wel erg makkelijk vanaf gemaakt om cafeïne op deze wijze als nuttig geneesmiddel aan te prijzen.
Ook veel koffiebars beschrijven Goethe als een ware koffiefanaat en het aantal te koop aangeboden koffiemokken, bekers en kopjes zijn niet te tellen tot en met roestvrijstalen reisbekers aan toe.
Feit blijft echter dat Goethe echt niet van koffie hield en dat het hem zeer goed deed de koffie te laten staan.
De wijn heeft een veel grotere rol gespeeld in zijn leven, immers: "het leven is te kort om slechte wijn te drinken." Tijd om eens wat dieper in deze kan te duiken...

Koffie (3)

Maar had Goethe dan helemaal niets met koffie? Niets blijkt minder waar. Van hem stamt het idee de koffiebonen te destilleren. Friedlieb Runge zette deze gedachte om en ontdekte hierdoor de cafeïne!
Behalve voor een betere stoelgang en gebruik voor afslankmiddelen kan cafeïne ook een remmende werking hebben op bepaalde vormen van kanker. Geen onbelangrijke bespiegeling van Goethe dus...

Foto: Friedlieb Runge, ontdekker van de cafeïne

Koffie (2)

Hield Goethe echt niet van koffie?
"hab ich doch, Freunde, mit Recht immer den Caffé gehasst" schrijft hij in z'n Venetiaanse epigrammen. Echt niet dus...
Misschien dat hij daarom wat zuur op deze koffiemok staat.

Koffie

Wat je je zoal afvraagt in je vakantie onder het genot van een kopje koffie: hield Goethe ook van koffie?
Het antwoord is nee. In 1768 schrijft Goethe in Leipzig: ...de koffie die ik met melk dronk na het eten, bracht me in een trieste stemming.
Thee vond hij overigens een modieus vrouwen drankje... Gelukkig voor hem bleef er genoeg Wein, Weib und Gesang voor hem over!